श्रीमान र प्रेमीहरुबाट असुरक्षित महिला

कानून कम्जोर हुँदा पीडकलाई उन्मुक्ति

दीपक आचार्य

हेटौडा घर भई काठमाण्डौको गलैचा फ्याक्ट्रीमा काम गर्दै आउनु भएका सीता तामाङलाई ललाईफकाई तीन वर्ष अघि सिन्धुपाल्चोकका सुजन बम्जनले प्रेम बिबाह गरे । काठमाडौंको बौद्धमा डेरा गरी बसेको केही महिनापछि सुजनको गाउँमा पहिले नै विवाह भैसकेको सीताले थाहा पाएपछि श्रीमानको शारीरिक तथा मानसिक हिंसा भोग्नु पर्यो । 

हिंसाले यस्तो रुप लियो कि एक दिन सीताको शरीर जीउँदै जलाउने प्रयत्न भयो । सीतालाई कोठामा थुनेर सुजनले पहिले खुकुरीले प्रहार गरेर भुईमा ढाले र मट्टीतेल छर्किएर आगो लगाईदिए ।

आगो लागेर चिच्याएपछि छिमेकीहरु आए, बेहोस भैसकेकाले उनको श्रीमानले स्टोभ पट्कीएर आगो लागेको भनेर छिमेकीलाई ढाँटे । पछि त्यहि कुरा अस्पताल र प्रहरीलाई समेत भनियो ।

त्यति मात्रै होईन सीताको जलेको शरीरको उपचारका लागि धेरै खर्च चाहियो भनेर श्रीमान सुजन बम्जनले आफन्तसँग धेरै पैसा उठाए । यथार्त कुरा खोल्यो भने मारिदिन्छु भन्दै धम्की दिएर सुजन आफन्तबाट उठाएको उपचार खर्च नै लिएर फरार हुन पुगे ।

श्रीमान भागेको थाहा पाएपछि सीताले यथार्तता बाहिर ल्याउनुभयो । रकम लिएर फरार भएका श्रीमानलाई पक्राउ गर्नका लागि उहाँले प्रहरीमा उजुरी दिए पनि प्रहरीले अहिलेसम्म पीडकलाई पक्राउ गर्न सकेको छैन ।

‘तेजाव वा अन्य कुनै प्रज्ज्वलनशील पदार्थले आक्रमण गरी व्यक्तिको अनुहारलाई कुरुप पारेमा ५ वर्षदेखि ८ वर्षसम्म कैद सजाय र एक लाखदेखि ३ लाख रुपैयाँसम्मको जरिवाना’ गर्नुपर्ने कानूनी व्यवस्था भए पनि यसको कार्यान्यवनमा सरकार गम्भीर भएको छैन ।

सीताका अनुसार अहिले उ काठमाण्डौमा नै बस्छ, सबै प्रमाणहरु जुटाई दिदा पनि प्रहरीले पक्राउ गर्ने इच्छाशक्ति नदेखाएको उहाँको बुझाइ छ । सीतालाई जस्तै जलाउने प्रयत्न कञ्चनपुरमा गएको चैतको १० गते जानकी जोसी माथि पनि भयो ।

४ वटा छोराछोरीकी आमा जानकीलाई श्रीमान नरेन्द्र जोशीले जलाउने प्रयास गरे । आधा शरीर जलेका उहाँलाई गाउलेले उपचारका लागि अस्पताल लगे, श्रीमानलाई भने जेल सजाए भयो ।

मदिरा खाएर आएपछि सधै पिट्ने गरेको कुरालाई सामान्यरुपमा लिएर सहेर बसेकी जानकीले जीउँदै जलाउने प्रयत्न भएपछि सबै यथार्तता बाहिर ल्याउनुभयो । श्रीमान मात्रै होईन जेठाजु र जेठानीले पटकपटक गरेको कुटपिट सम्झदा कञ्चनपुर नै फर्कन मन नलागेको उहाँ बताउनु हुन्छ ।

सीता तामाङ र जानकी जोशी त उदाहरण मात्रै हुन यस्तै हिंसा सयौं महिलाहरुले हरेक वर्ष भोग्ने गरेका छन् । शिक्षण अस्पतालमा यस्ता धेरै महिलाहरु उपचारका लागि पुग्ने गरेका छन् । शिक्षण अस्पताल महाराजगञ्जमा आगोले जलेको छालाको उपचारमा कार्यरत नर्सिङ सुपरभाईजर कल्पना सिटौला आधिकांस महिलाहरुलाई श्रीमान् र आफन्तले जीउदै जलाउने प्रयास भएका घाईतेहरु आउने गरेको बताउनु हुन्छ । 

शरीर जलेको महिलाहरुको उपचार निक्कै जटिल, लामो समय लाग्ने र खर्चिलो हुने सिटौलाको भनाइ छ । यस्तो हिंसामा परेकाहरुका लागि स्वास्थ्य उपचार मात्रै होईन मानसिक परामर्शको पनि आवश्यकता पर्दछ ।

आगो लगाएर वा तेजाव छ्यापेर महिलाको अनुहार र शरिरलाई कुरुप बनाउने सबै भन्दा बढि श्रीमान र प्रेमीहरु नै भएकाले उनीहरुलाई कारबाहीको दाएरमा ल्याउन बिषेश कानूनको आवश्यकता पर्दछ ।

यसै क्षेत्रमा काम गर्दै आएको बिभिएस नेपालका मानसिक परामर्शदाता मीनाक्षी राणा यस्तो हिंसा भोगेका महिलाहरु एकदमै डराउने, राति र दिउँसो पनि झस्कीरहने भएकाले उनीहरुलाई सामान्य अवस्थामा फर्काउन परामर्शको आवश्यकता औंल्याउनुहुन्छ ।

सरकारी अस्पतालबाट यो सुबिधा नपाईने भएकाले कमैले मात्रै यस्तो सुबिधा पाउछन् ।दाईजोका नाममा वा बिभिन्न कारणले महिलाहरुलाई जलाउने र तेजाव छ्याप्ने जस्तो दण्डनीय हिंसा गर्नेहरु पनि कानूनी कारबाहीबाट बच्ने गरेका छन् ।

वर्न भ्वाईलेन्स सर्भाइवर अर्थात अग्नी हिंसा पीडित नेपालका कार्यक्रम संयोजक रुमी राजभण्डारी कानूनमा भएको कमजोरीका कारण हिंसा गर्ने अपराधीहरुले उन्मुक्ति पाईरहेको बताउनु हुन्छ । 

‘तेजाव वा अन्य कुनै प्रज्ज्वलनशील पदार्थले आक्रमण गरी व्यक्तिको अनुहारलाई कुरुप पारेमा ५ वर्षदेखि ८ वर्षसम्म कैद सजाय र एक लाखदेखि ३ लाख रुपैयाँसम्मको जरिवाना’ गर्नुपर्ने कानूनी व्यवस्था भए पनि यसको कार्यान्यवनमा सरकार गम्भीर भएको छैन । 

‘शरीरका अन्य स्थानमा तेजाव वा अन्य त्यस्तै पदार्थ छ्यापेर कुरुप बनाएमा कसुरको प्रकृति हेरी ३ वर्षदेखि ७ वर्षसम्म कैद र ५० हजारदेखि डेढ लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना’को प्रस्ताव गरिएको छ ।अग्नी हिंसा पिडितका लागि कानुनलाई अझै स्पष्ट र सक्तिशाली बनाउनु पर्दछ ।

पुरुषप्रधान संस्कार या संस्कृतिले शासन गरेको हाम्रो समाजमा पछिल्लो समय यस्ता महिला हिंसाका घटना झन बढ्दै गइरहेका छन् । आगो लगाएर वा तेजाव छ्यापेर महिलाको अनुहार र शरिरलाई कुरुप बनाउने सबै भन्दा बढि श्रीमान र प्रेमीहरु नै भएकाले उनीहरुलाई कारबाहीको दाएरमा ल्याउन बिषेश कानूनको आवश्यकता पर्दछ । दूरदराजका ग्रामीण बस्ती हुन् वा सुगम शहर–बजार सबैतिर समस्या उस्तै छ ।