‘सास छ, कि लास भो, बताइदेउ सरकार’

तपेन्द्र कुँवर, रेडियो सुदूर सन्देश

जेठा छोराको श्रीमतीले नातिलाई छोड्दै दोस्रो विबाह गरेपछि साहारा विहीन भएकी रमिता घर्तीमगरको हेरचाह छोरी ज्वाँइले गर्दै आएका छन ।

धनगढी, । कैलालीको मोहन्याल गाविस वडानम्बर ८ बस्ने रमिता धर्तिमगरका दुई छोरा (खड्क र चक्र) लाई माओवादीको अभियानमा नलागे ज्यान मार्न धम्की दिएपछि उनीहरु वाध्य भएर अभियानमा हिडे । माओवादीको शसस्त्र युद्धमा हिडेका दुवै छोरा डोटीको बर्छेनमा भिडन्तमा मारिए । दुबै छोरा मारिएको दुई दिन बित्न नपाउँदै उहाँका श्रीमानलाई वैशाख २१ गते सेनाले घरबाट पक्रेर बेपत्ता बनायो ।

छोराको मृत्युपछि पीडामा पर्नुभएकी रमिताका श्रीमानलाई पनि नेपाली सेनाले पक्रेर बेपत्ता पारेपछि उहाँको जीवनमा ठूलो बज्रपात आईलाग्यो । छोराहरुको मृत्युको खबर सुनेपनि उहाँका छोराहरुको काजक्रिया गरिएन । ‘घाउमा अब मलम लगाउने काम गरियोस’ भनेर करिब १४ वर्षदेखि अत्तोपत्तो नभएका आफ्ना पतिको अवस्थाबारे जानकारी दिन माग गर्दै रमीताले स्थानीय शान्ति समिति मार्फत बेपत्ता छानबिन आयोगमा उजुरी दिनुभएको छ । 

छोरा गुमाउनुको पीडा माथि १४ वर्षदेखि बेपत्ता पारिएका श्रीमानको कुनै अत्तोपत्तो नभएपछि उहाँलाई थप पीडा बोध भएको छ । बेपत्ता श्रीमान कतै नभेटेपछि बेपत्ता आयोगमा उजुरी दर्ता गर्न एक हप्ताअघि उहाँ सदरमुकाम धनगढी पुग्नुभयो । उहाँले भन्नुभयो ‘१४ वर्ष भयो, न लास पाइयो न त सास ।’ उहाँ दुई दिन लगाएर मोहन्याल गाविसबाट सदरमुकाम आउनुभएको थियो ।

जेठा छोराको श्रीमतीले नातिलाई छोड्दै दोस्रो विबाह गरेपछि साहारा विहीन भएकी रमिता घर्तीमगरको हेरचाह छोरी ज्वाँइले गर्दै आएका छन । उहाँले आफ्नो श्रीमानको सास वा लास पाउने आशा अझै जीवितै राख्नुभएको छ । 

यस्तै, धनगढी उप–महानगरपालिका–४ बस्ने चुडामणि भट्टको पनि छ । चुडामणीका बुवा प्रमानन्द भट्टलाई २०६१ साल साउन ४ गते भैरहवाबाट धनगढी आउने क्रममा अज्ञात समूहले अपहरण गरेको थियो । नेपाली सेनाबाट अवकास प्राप्तपछि भैरहवामा उहाँ सुरक्षा गार्डमा जागरे थिए ।

साउन ४ गते विहान भैरहवाबाट धनगढी आउने क्रममा उहाँले घरमा आज घर पुग्छु भनेर फोन गर्नुभएको उहाँका छोरा चुडामणि भट्टले बताउनुभयो । ‘घर आउँछु भनेर हिडेका वुवा बाटो हेर्दा हेर्द १२ वर्षपुगे पनि अहिलेसम्म बुवा पुग्नुभएन’ उहाँले भन्नुभयो ।

उहाँले स्थानीय शान्ति समिति कैलालीमा उजुरी दिएपनि न्याय पाउने आशा भने हराइसकेको बताउनुभएको छ । उहाँले राज्यसँग कि सास कि लासको माग गर्नुभएको छ । बेपत्ता भएपछि १२ वर्षसम्म धेरै निकायसँग खोजविनको लागि माग गरेपनि कतैबाट सुनुवाई नभएको उहाँले गुनासो गर्नुभयो ।

त्यस्तै, कैलालीको घोडाघोडी नगरपालिका वडानम्बर ३ बस्ने पतिराम चौधरीका छोरा कमलराज चौधरी र उहाँका दाईका छोरालाई घरबाट सेनाले पक्रेर बेपत्ता पारेको १६ वर्ष बितेको छ । एउटा निजी विद्यालयका ९÷१० कक्षामा अध्यनरत छोराहरुलाई माओवादी गतिविधमा संलग्न भएको आरोपमा सेनाले पक्रेर बेपत्ता बनाइएको परिवारले बताएको छ । ‘घरपरिवारका सबैका आँखामा पट्टि बाँधेर उनीहरुलाई सेनाले पक्रेर लगकोे थियो’ उहाँले भन्नुभयो ।

बेपत्ता छोराहरु कतै नभेटेपछि पतिरामले स्थानीय शान्ति समिति कैलाली मार्फत बेपत्ता आयोगमा उजुरी दर्ता गराउन भएको छ । ‘१६ वर्ष भयो, न लास पाइयो न त सास ।’ उहाँले भन्नुभयो । स्कुलले बालकलाई माओवादी भएको आरोपमा वेपत्ता पार्ने सेनालाई कार्वाही गरेमात्र न्यायको महसुुस हुने उहाँको भनाई छ ।

कैलालीमा बेपत्ता पारिएका परिवारहरुले पीडकमाथि कार्वाही भएमात्र पीडितले न्यायको अनुभूति पाउने बताएका छन् । कैलालीमा सशस्त्र द्धन्द्धका क्रममा ५ सय ४३ जनाको मृत्यु, ५३ जना वेपत्ता, १ हजार १ सय ३८ विस्थापित, २ सय जना अङ्गभङ्ग, भएको जिल्ला प्रशासन कार्यालय कैलालीले जनाएको छ । 

अहिलेसम्म कैलालीमा सत्य निरुपण तथा मिलमिलाप आयोगमा ३५४ र र वेपत्ता पारिएका व्यक्तिहरुको छानबिन आयोगमा ४४ वटा उजरी परेको स्थानिय शान्ति समिति कैलाली प्रमुख अनु हमालले जानकारी दिनुभयो । उहाँले कैलालीमा सोचेअनुरुप उजूरी दर्ता नभएको बताउनुभयो ।

उहाँले स्थानीय शान्ति समिति कैलालीले ७ हजार उजुरी आउने अपेक्षा गरिएको बताउनुभयो । सत्य निरुपण तथा मिलमिलाप आयोग र वेपत्ता पारिएका पारिएका व्यक्तिहरुको छानबिन आयोगको बारेमा जनतालाई जानकारी नहुँनुले पनि कम उजूरी आएको बताउनुभयो ।